قلب چیست؟

یکی از اعضای آناتومی قلب پریکارد است. اسامی دیگر آن پریشامه قلب و آب شامه است. قلب در یک حفره قرار گرفته است. این حفره از مایع پر شده است. به این حفره، حفره پریکاردی گفته می‌شود. دیواره‌های این حفره از یک غشای خاص به نام پریکارد ساخته شده است.پریکارد یک غشای خاص است که خونابه تولید می‌کند. این خونابه باعث روانکاری قلب شده و از اصطکاک قلب با دیگر اعضا هنگام ضربان قلب جلوگیری می‌کند.علاوه بر روانکاری، قلب در جایی مستقر می‌شود که قابلیت ارتجاعی دارد. هنگامی که قلب از خون پر می‌شود، منبسط می‌شود و احتیاج به فضای بیشتری دارد. پریکارد این موقعیت مناسب را برای قلب ایجاد می‌کند.پریکارد از دو لایه تشکیل شده است. یک لایه داخلی که به بیرون قلب متصل شده است. یک لایه خارجی که به پریکارد یک فرم کیسه مانند می‌دهد.

 

ساختار دیواره قلب

اگر از بیرون به سمت داخل قلب در حرکت باشیم و بخواهیم در این سفر آناتومی قلب را بشانسیم. اولین موردی که قابل مشاهد است، دیواره قلب است.دیواره قلب از سه لایه تشکیل شده است. در آناتومی قلب مشاهده می‌شود که هر قسمت از اجزای زیر مجموعه‌ای ساخته شده است.

اپیکارد

میوکارد

اندوکارد

اپیکارد

لایه‌‎های دیواره قلب را بهتر از از خارج به داخل بناسیم و دید بهتری به آناتومی قلب پیدا کنیم. اپیکارد خارجی‌ترین لایه از دیواره قلب است. در واقع اپیکار نام دیگر لایه داخلی پریکار است. بنابر این اپیکارد یک غشای نازک خونابه است که باعث روانکاری قلب می‌شود. همچنین محافظت خارجی قلب را نیز بر عهده دارد.

میوکارد

پس از لایه اپیکارد لایه‌ای ضخیم‌تر قرار دارد. میوکارد یک لایه میانی عضلانی است. این لایه شامل بافت عضله قلب می‌شود. اکثر حم قلب در این لایه قرار گرفته است. بافت ماهیچه‌ای که که وظیفه پمپاژ را بر عهده دارد.

اندوکارد

پس از لایه میوکارد لایه نازکی به‌نام اندوکارد قرار دارد. اندوکارد یک لایه ساده از لایه درون رگی است. این لایه بسیار هموار است. در قسمت داخلی قلب قرار گرفته است. وظیفه این لایه جلوگیری از چسبیدن خون به دیواره داخلی قلب است. اگر این لایه به خوبی عمل نکند لخته‌های کشنده در قلب تشکیل می‌شود.آناتومی قلب به ما نشان می‌دهد که ضخامت قلب در بخش‌های مختلف متفاوت است. در قسمت دهلیز لایه میوکارد نازک است. دهلیز‌ها نیازی به بافت قوی عضله ندارند. دهلیز خون را به مکان‌های دور نمی‌خواهد پمپ کند. حرکت خون از دهلیز به سمت بطن است که درست در کنار آن قرار گرفته است.در مقابل بطن‌ها را داریم. در بطن شاهد یک لایه ضخیم از میوکارد هستیم. پمپاژ قوی قلب در این بخش انجام می‌شود. خون از بطن به سمت ریه‌ها و به سمت کل بدن فرستاده می‌شود.قسمت راست قلب در مقایسه با سمت چپ آن، میوکارد نازک‌تری دارد. قسمت راست خون را تنها به ریه می‌رساند. قسمت چپ باید یک پمپاژ قوی انجام دهد و خون را به سمت کل بدن هدایت کند.

حفره‌های قلب

یکی از مهمترین موارد در آناتومی قلب حفره های قلب است و اینکه هرکدام چه ویژگی دارند. اگر برشی در قلب ایجاد شد این حفره‌ها قابل مشاهد هستند. قلب به گونه‌ای طراحی شده است که دارای ۴ فضای خالی در خود است. هرکدام با توحه به وظیفه‌ای که دارند به شکل خاضی طراحی شده اند.

قلب از چهار حفره تشکیل شده است. دهلیز راست، دهلیز چپ، بطن راست و بطن چپ.

دهلیز

اولین محل اقامت خون در قلب دهلیز است. در ادامه اشاره می‌کنیم که در هر مرحله از فعالیت چرخه قلب خون در کدام قسمت قرار می‌گیرد. دهلیز‌ها از بطن‌ها کوچک‌تر هستند. دهلیز دیواره ماهیچه‌ای نازک‌تری دارد. دهلیز مانند حفره‌های گیرنده برای قلب عمل می‌کند. این بخش به رگ‌ها متصل است و خون را به سمت قلب هدایت می‌کنند.

بطن

بطن‌ها ضخیم‌تر و بزرگ‌تر هستند و از ماهیچه قوی‌تری تشکیل شده اند. وظیفه بطن ارسال خون از قلب به سمت بیرون است. بطن‌ها به شریان‌ها متصل شده اند و خون را به سمت خارج از قلب هدایت می‌کنند.حفره‌های سمت راست قلب در قیاس با سمت چپ کوچکتر هستند. لایه میوکارد در قسمت راست نازک‌تر است. این تفاوت انداره در قسمت چپ و راست قلب مربوط به تفاوت وظیفه این دو بخش است.قسمت راست گردش خون وابسته به ریه را حفظ می‌کند. در حالی که قسمت چپ گردش مربوط به کل مسیر‌های خونی در اندام‌های مختلف را بر عهده دارد.

دریچه‌های قلب

همان طور که پیش‌تر اشاره شد، قلب یک پمپ عضله‌ای است. ورودی‌ها و خروجی‌های این عضو حیاتی اهمیت بسیاری در عملکرد آن دارد. در مطالعه آناتومی قلب باید به توجه ویژه ‌ای به دریچه‌های قلب داشت.عملکرد قلب گردش خون در ریه‌ها و تمامی سیستم‌های موجود در بدن است. خون نباید به سمت قلب برگشته شود. خونی که از قلب خارج می‌شود به وسیله دریچه‌های یک طرفه‌ای که قلب دارد کنترل می‌شود. این دریچه‌ها از برگشت خون جلوگیری می‌کنند.

دریچه‌های قلب را به دو نوع تقسیم می‌شوند. دریچه دهلیزی-بطنی و دریچه هلالی

دریچه دهلیزی-بطنی

این دریچه در میان قلب قرار دارد. خون از این دریچه عبور می‌کند و از دهلیز به سمت بطن حرکت می‌کند. د سمت راست قلب دریچه‌ای قرار دارد که به نام سه لختی است. این دریچه از سه بال جدا از هم ساخته شده است. خون از آن عبور می‌کند و از برگشت خون جلوگیری می‌کند.در سمت چپ دریچه‌ای قرار گرفته است که نام آن دریچه میترال است. نام دیگر این دریچه دو لختی است. دلیل این نام گذاری دو بال بودن این دریچه است.

دریچه‌های دهلیزی-بطنی در سمت بطن به رشته‌هایی سخت به نام طناب‌های وتری قلب متصل شده‌اند. طناب وتری دریچه را می‌کشد و مانع از تا شدن آن به سمت عقب می‌شود. به این صورت خون به راحتی از آن در مسیر درست عبور می‌کند.در هنگام انقباض قلب دریچه‌های دهلیزی- بطنی و طناب‌های وتری قلب شکلی مانند چتر نجات پیدا می‌کنند. طناب‌های وتری دریچه را محکم می‌کشند.

دریچه‌های هلالی

به دلیل شکل هلالی گونه لبه‌ها به این نام شناخته شده‌اند. بین بطن و شریان محل قرار گیری این دریچه‌ها است. خون از این دریچه‌ها عبور می‌کند و به قسمت‌های مختلف بدن می‌رسد.در سمت راست قلب دریچه‌ای با نام دریچه ریوی قرار گرفته است. این دریچه از برگشت خون از مسیر ریه را به سمت بطن راست کنترل می‌کند.

دریچه هلالی در سمت چپ قرار دارد که نام آن دریچه آئورت است. این دریچه وظیفه جلوگیری از بازگشت خون از شریان آئورت به سمت بطن بطن چپ را بر عهده دارد. دریچه‌های هلالی از دریچه‌های دهلیزی-بطنی کوچک‌تر هستند. و طناب‌های وتری را ندارند. اما داری لبه‌ها فنجان شکل است و در لحظه از بازگشت خون جلوگیری می‌کنند.جدا کننده قسمت راست و چپ قلب فیبرهای پورکنژ است. این قسمت سیگنال‌ها را از دیواره منتقل می‌کند و پیام‌های مربوط به انقباض قلب را منتقل می‌کند.

انقباض و انبساط قلب

در هر لحظه قلب هر حفره قلب در یکی از دو وضعیت انبساط یا انقباض قرار دارد.انقباض:در هنگام انقباض بافت عضلانی قلب منقبض می‌شود و خون را به سمت بیرون پمپاژ می‌کند.

انبساط: در زمان انبساط سلول‌های ماهیچه‌ای قلب در حالت استراحت قرار می‌گیرند. حفره از خون پر می‌شود.

فشار خون در شریان‌های اصلی در زمان انقباض افزایش و در زمان انبساط کاهش می‌یابد. این اتفاق باعث می‌شود فشار خون به وسیله دو عدد سنجیده شود. عدد بالاتر فشار خون در زمان انقباض را نشان می‌دهد. عدد کم‌تر فشار خون در زمان انبساط را توصیف می‌کند. به عنوان مثال: فشار خون ۱۲ روی ۸ بیان می‌کند که در زمان انقباض فشار ۱۲ بوده و در زمان انبساط این فشار به ۸ کاهش می‌یابد.

چرخه قلبی

چرخه قلبی یا سیکل قلبی به تمامی اتفاقاتی که در طول یک ضربان قلب رخ می‌دهد گفته می‌شود. چرخه قلبی سه فاز دارد.انقباض دهلیز، انقباض بطن و استراحت، سه فاز چرخه قلبی را تشکیل می‌دهند.

انقباض دهلیز

در هنگام انقباض دهلیز، با یک انقباض خون به سمت بطن هدایت می‌شود. برای انجام این روند دریچه دهلیزی-بطنی باز شده و دریچه هلالی بسته می‌شود. دهلیز از بطن کوچکتر است و حجم خون در دهلیز حدود ۲۵ درصد بطن را پر می‌کند. بطن در این مرحله در حالت انبساط باقی می‌ماند.

انقباض بطن

بطن برای هدایت خون به آئورت و ریه منقبض می‌شود. دریچه هلالی باز شده و دریچه دهلیزی-بطنی بسته می‌شود. باز و بسته شدن دریچه‌ها به این شکل باعث هدایت درست جریان خون می‌شود.

استراحت

در این مرحله تمامی ۴ حفره قلب منبسط می‌شوند و خون ز طریق رگ‌ها به قلب وارد می‌شود. بطن‌ها حدود ۷۵ درصد از حجمشان پر می‌شود. عضلات خود را برای انجام یک چرخه دیگر آماده می‌کنند. دریچه‌های دهلیزی-بطنی باز شده و خون آزادانه به سمت بطن حرکت می‌کند. دریچه هلالی نیز برای جلوگیری از خروج خون بسته می‌شود.

سیستم هدایت قلب

قلب توسط یک سیستم التریکی منظم و دقیق کنترل می‌شود. این سیستم با استفاد از اعصاب موجود در عضلات و تولید پالس‌های الکتریکی عملکرد انقباظ و عدم انقباض قلب را کنترل می‌کند.پالس‌های الکترونیکی که از ماهیچه‌های قلب به وجود می‌آیند باعث عمل انقباض می‌شوند. تولید این سیگنال‌ها از نقطه سینوترال (SA) شروع می‌شود. این نقطه در بالای دهلیز راست قرار دارد. این نقطه همچنین با نام ضربان‌ساز طبیعی نیز شناخته می‌شود.یک پالس الکتریکی از این ضربان‌ساز خارج می‌شود و از طریق بافت عضلانی دهلیز و بطن حرکت می‌کند و باعث عمل انقباض در این حفره‌ها می‌شود.با وجود اینکه ضربان‌ساز پالس‌های منظمی را تولید می‌کند ولی ممکن است سرعت ضربان قلب به دلایل مختلف دچار تغییر شود و فرد دچار تپش قلب شود.در این مقاله سعی شد آناتومی قلب و هر آنچه که برای شناخت عملکرد قلب ضروری است، توضیح داده شود. شناخت صحیح یکی از اندام‌های حیاتی بدن می‌تواند بسیار سودمند باشد. همیشه باید به سلامتی قلب در زندگی توحه ویژه‌ای داشته باشید. شناخت آناتومی آن شاید باعث شود توجه بیشتری به آن کنیم و با تغییر در سبک زندگی خود باعث بهبود عملکرد این عضو مهم شویم و از ابتلا به بیماری‌های قلبی جلوگیری کنیم.