سرطان مثانه

سرطان مثانه زمانی ایجاد می‌شود که سلولهای مثانه رشد غیر عادی و خارج از کنترلی می‌کنند. این سرطان، دومین سرطان شایع مجاری ادراری و کلیه می باشد ( اولین آن سرطان پروستات است). همانطور که سلولهای سرطانی بیشتر رشد می کنند، می توانند تومور تشکیل دهند و با گذشت زمان به سایر قسمت های بدن گسترش یابند.

مثانه یک اندام توخالی در لگن خاصره است و دیواره های انعطاف پذیر و عضلانی دارد که برای نگه‌داشتن ادرار و فشار دادن آن به بیرون کمک می‌کند. کار اصلی مثانه ذخیره ادرار است. ادرار زباله مایع ساخته شده توسط دو کلیه است که از طریق دو لوله به نام حالب به مثانه منتقل می شود.بیشتر سرطانهای مثانه سطحی و غیر پیشرفته هستند و با به صورت آندوسکوپیک درمان می‌شوند.برخی از عوامل سرطان مثانه قابل تغییر و پیشگیری هستندتومور معمولا در درونیترین لایه مثانه شکل می‌گیرد و به سمت لایه‌های دیگر پیشرفت چندانی نمی‌کند.شانس ابتلا در مردان بیشتر از زنان است.آزمایش‌ ادرار و سایر آزمایشهای مشابه می‌تواند شروعی برای پیگیری علت و تشخیص این سرطان باشد.غربالگری زمانی انجام می‌شود که نشانه‌هایی از سرطان وجود داشته باشد.نشانه‌های تومور در مثانه غیر حتمی و البته مشترک با سایر بیماریها وجود دارد که می‌توان با پیگیری و تشخیص زودهنگام آن (در صورت وجود)، به درمان آن کمک بسیار موثری کرد

عوامل سرطان مثانه

برخی از عوامل سرطان مثانه مانند سن، نژاد، جنسیت و… قابل نیستند اما برخی دیگر قابل تغییر و پیشگیری هستند. مهمترین عامل خطر سیگار کشیدن است. عوامل دیگری چون کار با مواد شیمیایی، استفاده از داروهای خاص و … نیز وجود دارد. درباره عوامل خطر سرطان مثانه مقاله کاملی در وب‌سایت دکتر صفوی منتشر شده است

آیا سرطان مثانه ارثی است ؟

نقش عوامل ژنتیکی و فامیلی به صورت ناچیز مطرح شده است . می توان گفت این سرطان ، سرطان ارثی نیست و خطری در این مورد فرد را تهدید نمی کند.

نقش تغذیه در سرطان مثانه

تاکنون موردی دال بر این که نوع تغذیه در ایجاد این سرطان نقش دارد یافت نشده است .

انواع سرطان مثانه

کارسینوم اوروتلیال (کارسینوم سلول بینابینی)

سرطان مثانه

سرطان مثانه

کارسینوم اوروتلیال ، که با نام عنوان کارسینوم سلول بینابینی (Tcc) نیز شناخته می شود، شایع ترین نوع تومور مثانه است. در حقیقت، اگر شما توموری در مثانه دارید، تقریبا می‌توانید مطمئن باشید که یک سرطان اوروتلیال است. این تومورها در سلول‌های اوروتلیال که درونی‌ترین سلول‌های دستگاه ادراری مرتبط با مثانه هستند شکل می‌گیرندسلول‌های اوروتلیال علاوه بر مثانه، در سایر قسمت‌های دستگاه ادراری مانند بخش از کلیه‌ که به حالب متصل است، حالب و مجرای ادرار وجود دارند. افراد مبتلا به تومو مثانه گاهی اوقات در این مکان‌ها نیز دارای تومورهستند، بنابراین همه‌ی دستگاه ادراری باید برای تومورها بررسی شود.

انواع دیگر سرطان مثانه

سرطان های دیگری نیز می توانند در مثانه ایجاد شوند. اما این سرطان‌ها رواج بسیار کمتری از سرطان‌های اوروتلیال دارند:

کارسینوم سلول سنگفرشی

تنها حدود ۱ تا ۲ درصد از سرطان‌های مثانه، کارسینوم سلول سنگفرشی است. در بررسی توسط میکروسکوپ، این سلول‌ها بسیار شبیه به سلول‌های مسطحی است که بر روی سطح پوست یافت می شوند. تقریبا تمام کارسینوم‌های سلول سنگفرشی مثانه، تهاجمی هستند.

آدنوکارسینوم

تنها حدود ۱ درصد از سرطان‌های مثانه، آدنوکاردینوم است. این سلول‌های سرطانی دارای اشتراک زیادی با سلول های تشکیل دهنده غده سرطان روده بزرگ هستند. تقریبا تمام آدنوکارسینوم‌های مثانه تهاجمی است.

کارسینوم سلول کوچک

کارسینوم سلول کوچک شامل کمتر از ۱ درصد از سرطان‌های مثانه است. این سرطان ها اغلب به سرعت رشد می کنند و معمولا باید با شیمی درمانی شوند.

سارکوم

سارکوم ها در سلول های عضلانی مثانه ایجاد می شوند و بسیار نادر هستند. این نوع سرطان مثانه به ویژه در مراحل اولیه تومور، شبیه سرطانtcc درمان می‌شوند.اما اگر لازم باشد شیمی درمانی یا داروهای مختلف نیز مورد استفاده قرار میگیرد

شروع و پیشررفت سرطان مثانه

دیواره مثانه چندین لایه دارد. هر لایه از انواع مختلف سلول تشکیل شده استاکثر سرطانهای مثانه در درونیترین لایه آن، به نام اورتلیوم ایجاد می‌شوند. همانطور که سرطان به لایه‌های دیگر دیواره مثانه گسترش می‌یابد، مرحله سرطان بالاتر رفته و پیشرفته تر می شود. بنابراین درمان سرطان سخت‌تر می‌شود.در طول زمان، سرطان ممکن است در خارج از مثانه و در ساختارهای مجاور رشد کند. ممکن است به غده‌های لنفاوی مجاور یا سایر قسمت های بدن گسترش یابد. 

سرطان‌های تهاجمی و غیر تهاجمی مثانه

سرطان مثانه اغلب بر اساس اینکه چقدر گسترش یافته است، شرح داده می شود: 

سرطان های غیر تهاجمی فقط در لایه داخلی (اورتلیوم) به وجود می‌آیند. این سرطانها به سمت لایه های دیگر رشد نکرده اند. 

سرطان های تهاجمی به لایه های دیگر دیواره رشد می کنند. این سرطانها ه احتمال زیاد رشد بیشتری پیدا می‌کنند و سخت‌تر درمان شوند.

پاپیلاری و سرطان مسطح

سرطان مثانه همچنین بر اساس نحوه رشد، به دو۲ زیر مجموعه، پاپیلاری و مسطح تقسیم می شود

سرطان پاپیلار به صورت باریکه‌هایی از سطح داخلی مثانه به سمت مرکز توخالی رشد می کند. تومورهای پاپیلار اغلب به سمت مرکز رشد می کنند بدون اینکه در لایه های دیگر رشد کنند. این تومورها سرطان پاپیلار غیر تهاجمی نامیده می شود. سرطان پاپیلاری غیر تهاجمی با رشد کم، در درمان با نتایج بسیار خوبی مواجه می‌شود

کارسینومهای مسطح به سمت بخش توخالی مثانه رشد نمی کنند. اگر یک تومور مسطح تنها در لایه داخلی‌سلول های مثانه باشد، به عنوان یک کارسینوم مسطح غیر تهاجمی یا یک کارسینوم مسطح در محل (cis) شناخته می شود.

اگر یک تومور پاپیلار یا مسطح به لایه های دیگر مثانه گسترش یابد، به عنوان کارسینوم اوروتلیال تهاجمی شناخته خواهد شد

آمار سرطان مثانه

سرطان مثانه در مردان شیوع بیشتری از زنان دارد. همچنین این بیماری در سفیدپوستان بیشتر مشاهده شده است. 

از هر ۱۰ نفر مبتلا به این سرطان، ۹ نفر بالای ۵۵ سال بوده‌اند. میانگین سن در زمان تشخیص ۷۳ سال است

آمار سنی سرطان مثانه

خطوط از پایین به بالا مرتبط با سن‌های: ۲۵ تا ۴۹ سال، ۵۰ تا ۵۹ سال، ۶۰ تا ۶۹ سال، ۷۰ تا ۷۹ سال و ۸۰ سال به بالا است

شانس ابتلا در مردان در حدود ۱ نفر در هر ۲۷ نفر است. برای زنان این میزان حدود یک در ۸۹ است

نیمی از تومورهای مثانه‌ای که برای بار نخست دیده می‌شود در درونی‌ترین لایه آن وجود دارند. این تومورها غیر تهاجمی می‌باشند. حدود یک سوم سرطانهای مثانه به لایه‌های بعدی آن گسترش پیدا کرده‌اند. در بیشتر حالات باقیمانده، سرطان به بافت‌های مجاور و غدد لنفاوی سرایت کرده است. چیزی در حدود ۴ درصد از موارد نیز دارای سرطان پیشرفته‌ای هستند که به نواحی دوورتر گسترش یافته است

آیا می‌توانیم تشخیص زود هنگام سرطان مثانه داشته باشیم؟

در مواقعی می‌توانیم سرطان مثانه را زودهنگام تشخیص دهیم. یعنی زمانی که هنوز سرطان مثانه گسترش پیدا نکرده است! تشخیص زودهنگام مثانه باعث افزایش شانس بهبود کامل می‌شود

غربالگری سرطان مثانه

غربالگری استفاده از آزمایشاتی است که بیماری را در افرادی که علائم ندارند جستجو می‌کند. در حال حاضر، هیچ سازمانی غربالگری عمومی برای سرطان مثانه را توصیه نمی‌کند. دلیل این موضوع آنست که برای افرادی که دارای خطر متوسطی هستند هیچ یک از غربالگری‌ها نمی‌تواند به طور حتم در تشخیص موثر باشد

غربالگری این سرطان ممکن است برای مواردی که خطر بالایی وجود دارد توصیه شود:

افرادی که قبلا دچار سرطان مثانه بوده‌اند

افرادی که دچار نقص مادرزادی مثانه هستند

افرادی که با مواد شیمیایی سر و کار دارند

آزمایشاتی که ممکن است برای تشخیص سرطان مثانه به کار رود:

در آزمایشات ، وجود مواد خاص یا سلول‌های سرطانی در ادرار بررسی می‌شود:

آزمایش ادرار:

یک راه برای پیگیری احتمال ابتلا به سرطان مثانه بررسی وجود خون در ادرار است. این آزمایش گاهی در معاینه (چکاپ) عمومی انجام می‌شود.

وجود خون در ادرار معمولا به خاطر موارد بی خطر همچون وجود عفونت می‌باشد. اما در عین حال از علائم اولیه سرطان مثانه، وجود خون در ادرار است و باید پیگیری شود

مقدار زیاد خون در ادرار روی رنگ ادرار تاثیر میگذارد و قابل مشاهده است اما آزمایش ادرار می‌تواند حتی مقدار بسیار کم خون در ادرار را نیز نشان دهد

آزمایش ادرار می‌تواند برخی از سرطانهای مثانه را تشخیص دهد اما نمی‌توان آن را یک آزمایش روتین و رایج برای غربالگری موثر، قلمداد کرد

سیتولوژی ادرار:

در این آزمایش به صوت میکروسکوپی به دنبال سلول‌های سرطانی در ادرار جستجو می‌شود. در عین حال این آزمایش، یک آزمایش قابل اتکای کافی، برای غربالگری نیست

آزمایشات ادرار برای یافتن نشانگرهای تومور:

آزمایش‌های جدید به دنبال یافتن موادی در ادرار هستند که می‌تواند نشانه‌ای از سرطان مثانه باشد:

UroVysion: این آزمایش تغییرات کوروموزمی را بررسی می‌کند

آزمایشات BTA: این آزمایش در ادرار به دنبال موادی با نام آنتی ژن مرتبط با تومور مثانه ( BTA یا CFHrp ) می‌گردد..

ImmunoCyt: این آزمایش به جستجوی آنتی‌ژن کارسینوآمبرونیک و mucin می‌پردازد که اغلب در سلولهای سطانی وجود دارند

بررسی NMP22 : این آزمایش میزان پروتئین NMP22 را بررسی می‌کند که اغلب برای بیماران سرطانی در حد بالایی است

این آزمایشات ممکن است برخی از سرطان‌های مثانه را در مرحله اولیه تشخیص دهد اما برخی را نیز از دست می‌دهد. در برخی موارد ممکن است نتیجه آزمایش حتی در افراد سالم غیرطبیعی باشد. در حال حاضر، آزمایشات عمدتا برای بررسی سرطان مثانه در افرادی که علائم و نشانه های آن را دارند یا به دنبال نشانه‌هایی از برگشت سرطان هستند توصیه می‌شود.

علائم و نشانه‌های سرطان مثانه

با وجود آنکه هیچ روش غربالگری برای افرادی که دارای خطر متوسط هستند توصیه نمی‌شود اما توجه به نشانه‌هایی چون وجود خون در ادرار می‌تواند منجر به تشخیص زود‌هنگام سرطان مثانه شود. این نکته مهم است که به نشانه‌های کم اهمیت‌تر نیز توجه کافی شود تا کمک بیشتری به تشخیص و درمان سرطان شود

وجود خون در ادرار

وجود خون در ادرار (هماچوری) اولین نشانه سرطان مثانه است. مقدار زیاد خون باعث تغییر رنگ ادرار به نارنجی، صورتی، و در موارد کمی، قرمز تیره می‌شود. اما در زمانی که مقدار کمی از خون در ادرار باشد آزمایش ادرار آن را تشخیص می‌دهدوجود خون در ادرار ممکن است به صورت مستمر نباشد. یعنی یک روز داشته باشد و روز بعد نداشته باشد و برای یک یا چند هفته و حتی چند ماه ادرار عادی باشد. اما در موارد مبتلا به سرطان، خون در مواقعی، دوباره دیده خواهد شد.وجود خون در ادرار به معنای سرطان مثانه حتمی نیست. معمولا علت آن موارد بی‌خطر همچون عفونت، تومورهای خوش‌خیم، سنگ کلیه و مثانه و یا بیماریهای کلیه می‌باشد. اما به عنوان یک علامت جدی برای سرطان ، توسط متخصص اورولوژی پیگیری می‌شود تا علت آن مشخص شود.

تغییرات عادات مثانه یا تحریک و آزردگی آن

تغییرات در ادرار کردن

گاهی اوقات سرطان مثانه باعث تغییراتی در ادرار کردن می‌شود. از قبیل:

تکرر ادرار بیش از حد

درد یا سوزش هنگام ادرار

احساس فشار ادرار حتی هنگامی که مثانه پر نیست

احساس مشکل در ادرار کردن یا داشتن جریان ضعیف ادرار

تعداد زیاد اقدام به ادرار در طول شب

این نشانه‌ها بیشتر اوقات به دلایلی چون عفونت مجاری ادراری، سنگ مثانه، مثانه بیش‌فعال یا تورم پروستات (در مردان) است. اما باز هم مهم است که برای بررسی علت به پزشک متخصص مراجعه شود

علائم سرطان مثانه پیشرفته:

سرطان اگر از مثانه به سایر اعضای بدن سرایت کند سرطان پیشرفته مثانه نامیده می‌شود. این نوع سرطان گاهی اوقات دارای نشانه‌هایی چون علایم زیر می‌باشد

ناتوانی در ادرار

درد در ناحیه پایینی یک طرف کمر

کاهش اشتها و وزن

احساس خستگی و ضعف

تورم پا

درد استخوان

این نشانه‌ها بیشتر به دلیل بیماری‌هایی غیر از سرطان مثانه اتفاق می‌افتد اما پیگیری آن برای پیدا کردن علت، مهم است

درمان سرطان مثانه

درمان تومور سطحی سرطان مثانه

تومور سطحی شامل درجه۱ ، ۲ و ۳ می باشد . احتمال عود تومور با درجه و مرحله تومور ارتباط دارد . درمان و تشخیص اساسی تومور سطحی مثانه روش اندوسکوپیک است . بیمارانی که TUR تومور مثانه شده اند برای مدت ۱۲ سال و به فاصله هر ۳ ماه و سپس هر ۶ ماه برای ۲ سال دیگر سیستوسکوپی می شوند و توصیه می‌شود سالانه یا هر ۲ سال، برای بررسی ابتلای احتمالی قسمت فوقانی دستگاه ادراری IVP کنند.

درمان های تکمیلی سرطان مثانه

امکان دارد درمان های کمکی بعد از انجام TUR تومورهای مثانه، با روش‌های زیر انجام شود :

شیمی درمانی داخل مثانه

ایمونوتراپی داخل مثانه ای با BCG یا انترفرون

شیمی درمانی سیستمیک

درمان با لیزر

ویتامین درمانی

موارد انجام شیمی درمانی یا ایمنی درمانی داخل مثانه ای عبارتند از :

خطر عود تومور زیاد باشد .

تومورهای متعدد

سرطان درجا یا تومور سطحی با درجه بالا

درمان تومور مثانه در مراحل تهاجمی

حفظ مثانه با کاربرد اشعه درمانی ، شیمی درمانی ، رزکسیون تومور یا ترکیبی از آنها

حذف مثانه و جایگزینی آن با روده یا انحراف ادراری به روش های مختلف

سونوگرافی یک نمونه از موارد مثانه ساخته شده با روده بعد از عمل جراحی برداشتن کامل مثانه بعلت سرطان مثانه( دو عکس بالا) . و مقایسه با عکس سونوگرافی یک مثانه طبیعی(عکس پایین ) .

روش اول در بیمارانی توصیه می شود که سرطان با حداقل تهاجم به جدار مثانه پیشرفت داشته باشد و از نوع ترانزیشنال خالص باشد .

از عوارض رادیوتراپی و حفظ مثانه به موارد زیر می توان اشاره کرد:

عود تومور

علائم تحریک پذیری مثانه در حین رادیوتراپی

التهاب مزمن مثانه تاشی از اشعه درمانی

سیستکتومی رادیکال مثانه

سیستکتومی، درمان استاندارد برای تومور مهاجم مثانه بدون متاستاز است . در این جراحی، تمام یا بخشی از مثانه برداشته می‌شود