علت ودرمان سرطان پلک

سرطان زمانی به وجود می‌آید که سلول‌های سالم تغییر می‌‌کند و به طرز غیرقابل کنترلی شروع به رشد می‌‌نمایند و در این حالت یک توده را به وجود می‌‌آورد که به آن تومور گفته می‌‌شود که می‌‌تواند یک تومور سرطانی یا تومور خوش خیم باشد. خوش خیم بودن تومور به این معنا است که تومور می‌تواند رشد کند اما به سایر نقاط بدن متاستاز نمی‌‌دهد اما تومور سرطانی یک توده بد خیم است که بد خیم بودن بدین معنا است که تومان می‌‌تواند به سایر نقاط بدن متاستاز در آنها را درگیر کند. سرطان پلک یک عبارت عمومی برای سرطانی است درون پلک یا روی آن به وجود می‌‌آید. سرطان پلک یک عبارت عمومی برای سرطانی است که درون پلک یا روی آن به وجود می‌آید. سرطان پلک در گروه تومورهای سطحی قرار می‌‌گیرد که روی سطح یک عضو شروع به رشد می‌کند. تومور پلک می‌تواند از چربی زیر پوست، غدد عرق یا غدد آپوکرین که یک نوع غده عرق است به وجود بیاید.

 انواع سرطان پلک

 در بخش زیر به شایع‌ترین انواع سرطان پلک اشاره می‌کنیم.

 کارسینومای سلول‌های قاعده‌ای

 زیر سلول‌های سنگفرشی (سلول‌های صاف و فلس مانند) در لایه زیرین اپیدرم، سلول‌هایی وجود دارد که از آنها تحت عنوان سلول‌های قاعده‌ای یاد می‌شود. حدود ۸۰ درصد از سرطان‌های پوست از این راهی شروع می‌شوند و به طور مستقیم در معرض نور آفتاب قرار دارند. کارسینومای سلول‌های قاعده‌ای شایع‌ترین نوع سرطان پلک است که معمولا در پلک پایین ظاهر می‌‌شود و اغلب در افرادی که پوست روشنی دارند رخ می‌دهد.

 کارسینومای غدد چربی

 این نوع سرطان بیشتر در افراد میانسال تا مسن رخ می‌دهد و دومین نوع شایع سرطان پلک محسوب می‌شود. این نوع سرطان می‌تواند از غدد میبومی شروع شود. غدد میبومی به غددی گفته می‌شود که در پلک وظیفه تولید ترشحات چربی را برعهده دارند تا سطح چشم را لغزنده نمایند. این نوع سرطان معمولاً کمتر از غدد زایس شروع می‌شود. این غدد چربی در ساقه مژه‌ها قرار دارند. کارسینومای غدد چربی یک نوع سرطان تهاجمی‌ است که معمولا در پلک بالا به وجود می‌آید و به قرار گرفتن در معرض تشعشع، بیماری بوون، و سندروم مویر تور ارتباط دارد. یک کارسینومای بزرگ غدد چربی یا تومور که پس از درمان مجدداً عود می‌‌کند ممکن است به تخلیه چشم نیاز داشته باشد.

 کارسینومای سلول‌های سنگفرشی

 کارسینومای سلول‌های سنگفرشی بخش زیادی از لایه فوقانی اپی درم را تشکیل می‌‌دهند. حدود ۱۰ تا ۳۰ درصد از سرطان‌های پوست در این لایه شروع می‌شوند. این نوع سرطان‌های پوست معمولا به علت قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به وجود می‌آیند و ممکن است روی سطح پوستی که دچار آفتاب سوختگی شده است، مواد شیمیایی با آسیب رسانده است، یا در معرض اشعه ایکس قرار گرفته است به وجود بیایند. کارسینومای سلول‌های سنگفرشی در مقایسه با کارسینومای سلول‌های قاعده‌ای شیوع کمتری دارند اما معمولا رفتار تهاجمی‌تری دارند و به راحتی به بافت‌های اطراف متاستاز می‌دهند.

 ملانوما

 عمقی‌ترین لایه اپیدرم حاوی سلول‌هایی است که به آنها ملانوسیت گفته می‌شود و وظیفه آن‌ها تولید ملانین و رنگ دهی به پوست است. ملانوما در ملانوسیت شروع می‌‌شود و یکی از حادترین نوع سرطان پوست محسوب می‌شود.

 چه عواملی ریسک بروز سرطان پلک را مطرح می‌‌کنند؟

 در بخش زیر به فاکتورهایی اشاره می‌کنیم که ریسک بروز سرطان پلک را در افراد مختلف افزایش می‌دهند:

قرار گرفتن در معرض پرتوهای فرابنفش خورشید: نور خورشید دارای پرده‌های فرابنفش A و پرتوهای فرابنفش B است. پرتوهای فرابنفش B باعث آفتاب سوختگی پوست می‌‌شوند و در بروز کارسینومای سلول‌های قاعده‌ای، کارسینومای سلول‌های سنگفرشی و ملانوما نقش دارند. پرتوهای فرابنفش A به درون اعماق پوست نفوذ می‌‌کنند و باعث ایجاد چین و چروک و آسیب دیدگی پوست می‌‌شوند. پزشکان در خصوص نقش این پرتوها در بروز تومورهای غیر ملانومای پلک شک دارند اما مطمئن نیستند. افرادی که در نقاطی زندگی می‌کنند که نور آفتاب به طور مستقیم به پوست آنها برخورد می‌‌کند بیشتر از دیگران در معرض خطر سرطان پلک قرار می‌گیرند.

روشن بودن پوست: کم بودن مقدار ملانین در پوست باعث می‌‌شود که از پوست در برابر پرتوهای فرابنفش خورشید محافظت نشود. افرادی که موهای روشن و پوست سفیدی دارند و به سادگی دچار آفتاب سوختگی می‌شوند احتمال بروز سرطان پلک در آنها زیاد است.

جنسیت: ریسک بروز سرطان پوست در مردان در سال‌های اخیر افزایش یافته است.

سن: به طور کلی سرطان سلول‌های قاعده‌ای و سنگفرشی بعد از ۵۰ سالگی به وجود می‌آید.

سابقه آفتاب سوختگی یا حساسیت پوستی: پوستی که دچار آفتاب سوختگی و سوختگی شدید است یا به علت بیماری آسیب دیده است بیشتر در معرض خطر سرطان پلک قرار دارد. سرطان‌های سلول‌های قاعده‌ای و سنگفرشی با قرار گرفتن در معرض نور آفتاب به مدت طولانی به وجود می‌‌آیند. ملانوما اغلب به علت قرار گرفتن در معرض نور شدید آفتاب به مدت کوتاه رخ می‌دهد.

سابقه فردی: افرادی که سیستم ایمنی آنها ضعیف است یا افرادی که از داروهای خاص استفاده می‌‌کنند بیشتر از دیگران در معرض خطر سرطان‌های سلول‌های سنگفرشی و سلول‌های قاعده‌ای قرار دارد. افرادی که دچار اختلالات ژنتیکی نادر از قبیل گزرودرما پیگمنتوزوم، سندروم کارسینومای بی نظمی ‌سلول‌های قاعده‌ای، یا زالی (سفیدی پوست) هستند بیشتر از دیگران در معرض خطر سرطان پلک قرار دارد.

سابقه ابتلا به سرطان پوست در گذشته: افرادی که در گذشته به هر نوع سرطان پوستی مبتلا بوده‌اند همواره در معرض خطر ابتلا به این اختلال قرار خواهند داشت. به عنوان مثال حدود ۳۵ تا ۵۰ درصد از افرادی که دچار سرطان سلول‌های قاعده‌ای هستند طی مدت ۵ سال آینده دچار یک نوع سرطان جدید خواهند شد.

 علائم و نشانه‌های سرطان پلک شامل چه مواردی است؟

افرادی که دچار سرطان پلک هستند معمولاً با علائم و نشانه‌های زیر مواجه می‌شوند. گاهی اوقات ممکن است این افراد با هیچ یک از این علائم مواجه نشوند یا آنکه این علائم در پی یک اختلال پزشک ایجاد شوند که سرطان نیست.

تغییر در ظاهر و رنگ پوست پلک

تورم پلک

افزایش ضخامت پوست پلک

عفونت مزمن پلک

ایجاد زخم روی پوست پلک و عدم بهبود آن

پخش شدن توده رنگی روی پلک

 تومور بدخیم پلک چگونه تشخیص داده می‌شود؟

پزشکان از آزمایشات متعدد برای تشخیص سرطان و بررسی احتمال پخش شدن آن به سایر نقاط بدن استفاده می‌‌کنند. برخی از این آزمایشات می‌‌توانند بهترین روش برای درمان را مشخص نمایند. در اکثر موارد انجام نمونه برداری تنها راه موجود برای تشخیص قطعی سرطان است. در صورتی که امکان انجام نمونه برداری وجود نداشته باشد پزشک درخواست انجام سایر آزمایشات تشخیصی را خواهد داد. پزشک می‌تواند از عکس برداری برای تایید اینکه آیا سرطان ایجاد شده متاستاز دهنده است یا خیر استفاده کند. پزشک در هنگام انجام یک آزمایش تشخیصی موارد و فاکتورهای زیر را در نظر می‌گیرد:

سن بیمار و اختلال پزشکی

نوع سرطان که به آن مشکوک است.

علائم و نشانه‌های بیمار

نتایج حاصل از آزمایشات قبلی

 پزشک علاوه بر انجام معاینه جسمانی از آزمایشات زیر برای تشخیص سرطان پلک استفاده می‌نماید البته از همه روش‌های زیر برای همه بیماران استفاده نخواهد شد.

 نمونه برداری

از آنجایی که سرطان سلول‌های سنگفرشی و سلول‌های قاعده‌ای به ندرت به سایر نقاط بدن متاستاز می‌دهد انجام بیوپسی تنها تستی است که می‌تواند وسعت سرطان ایجاد شده را مشخص کند. بیوپسی به فرایند برداشتن قسمتی از بافت موضع مورد نظر برای بررسی زیر میکروسکوپ گفته می‌‌شود. البته روش‌های دیگری نیز برای این کار وجود دارد اما انجام نمونه برداری تنها روش قطعی برای تشخیص سرطان است. نوع بیوپسی به محل بروز سرطان بستگی دارد. برای انجام نمونه برداری باید بیمار تحت بیهوشی موضعی یا عمومی قرار بگیرد تا پزشک بتواند با استفاده از روش‌هایی که ضخامت توده سرطانی و نقاط اطراف آن را مشخص می‌کند به بررسی بافت‌های مشکوک بپردازد. نقاط اطراف توده سرطانی سالم هستند. نمونه تهیه شده به آزمایشگاه ارسال می‌شود تا پزشک آزمایشگاه بتواند آن را ارزیابی نماید. متخصص آزمایشگاه پزشکی است که در زمینه تفسیر نتایج و ارزیابی سلول، بافت و اعضای بدن برای تشخیص بیماری تخصص دارد. مقدار سلول‌های سالمی که در اطراف بافت سرطانی قرار دارد و برداشته می‌شود به ضخامت ضایعه ایجاد شده بستگی دارد و در صورتی که به طور کامل از ضایعه ایجاد شده برداشته شده باشد نیازی به روش‌های دیگری غیر از نمونه برداری نیست.

 سی تی اسکن

 سی تی اسکن می‌تواند به کمک دستگاه اشعه ایکس تصاویر سه بعدی از نقاط داخلی بدن تهیه کند سپس دستگاه کامپیوتر می‌تواند این تصاویر را به یکدیگر ادغام کند تا یک تصویر دقیق از موضع مورد نظر به همراه هر گونه تومور یا ناهنجاری به دست بیاید. می‌توان از سی تی اسکن برای ارزیابی سایز تومور استفاده کرد. گاهی اوقات قبل از عکس برداری از ماده حاجب استفاده می‌شود و به درون بدن بیمار تزریق می‌گردد تا تصاویر بهتر و دقیق از ساختارهای مورد نظر به دست بیاید. ماده حاجب یا به درون رگ بیمار تزریق می‌شود یا آنکه در قالب قرص خوراکی به بیمار داده خواهد شد.

 اسکن ام آر آی

 در اسکن ام آر آی از میدان مغناطیسی برای تهیه تصاویر دقیق از بدن استفاده می‌شود. می‌توان از اسکن ام آر آی برای اندازه گیری سایز تومور استفاده کرد. قبل از اسکن از ماده حاجب استفاده می‌شود تا تصاویر با وضوح بالا به دست بیاید. ماده حاجب یا به درون رگ بیمار تزریق می‌شود یا آنکه در قالب قرص خوراکی به بیمار داده خواهد شد.

 در فرایند درمان سرطان معمولاً پزشکان مختلفی حضور دارند و برنامه درمان بیمار طراحی می‌کنند و برای این منظور از روش‌های متعدد درمانی استفاده می‌‌نمایند. اعضای تیم پزشکی در درمان تومور پلک به شرح زیر می‌باشند:

متخصص پوست که در زمینه تشخیص و درمان بیماری‌های پوستی تخصص دارد.

جراح

متخصص پرتو درمانی

چشم پزشک که در زمینه تشخیص و درمان مشکلات چشمی تخصص دارد.

متخصص سرطان که در زمینه درمان سرطان توسط داروها تخصص دارد.

 انجام عمل جراحی

 در فرایند جراحی تومور و بافت‌های سالم اطراف آن تخلیه می‌‌شود. جراحی چشم توسط متخصص چشم انجام می‌‌شود. برای این نوع جراحی با توجه به اندازه تومور و محل قرارگیری آن از روش‌های جراحی متعددی استفاده می‌شود. جراحی وسیع پلک می‌تواند باعث بد شکلی پلک، ایجاد بافت اسکار، تخلیه چشم یا بروز مشکل در خصوص تخلیه اشک شود. بهتر است بیمار قبل از جراحی با پزشک خود در خصوص عوارض جانبی احتمالی جراحی از قبیل تغییر در سطح بینایی و ظاهر چشم و خدمات حمایتی روانی و جسمانی در دوران بهبود مشورت کند.

 بیوپسی

 در بیوپسی بخشی از تومور یا همه نقاط آن به طور کامل برداشته می‌شود. در صورتی که پزشک به این نتیجه برسد که تومور مورد نظر سرطانی است و جراحی به اندازه کافی بافت‌های سالم اطراف تومور را به همراه خود تومور تخلیه کرده است، برداشتن تومور به طور کامل می‌تواند تنها روش درمانی مورد نیاز باشد.

 جراحی موس

 در این روش جراحی بافت سالم قابل مشاهده تومور و نقاط کوچک اطراف تومور برداشته می‌‌شود و هر یک از این اجزای کوچک زیر میکروسکوپ ارزیابی و بررسی می‌شوند تا همه تومور تخلیه گردد. در اکثر موارد از این روش برای برداشتن تومورهای بزرگ، تومورهایی که دسترسی به آنها دشوار است و تومورهایی که مجدداً در یک نقطه رشد کرده‌اند استفاده می‌شود. به هر حال این روش جراحی در خارج کردن تومور پلک بسیار رایج است. پس از جراحی موس ممکن است بیمار به جراحی بازسازی پلک توسط متخصص چشم یا جراح پلاستیک که در زمینه ترمیم چشم آموزش دیده است نیاز داشته باشد.

 کرایوسرجری

 کرایوسرجری که از آن تحت عنوان کرایوتراپی یا قطع یک قسمت از بدن یاد می‌شود از نیتروژن مایع برای فریز کردن و از بین بردن سلول‌ها استفاده می‌شود. پس از درمان، پوست آن ناحیه تاول می‌زند و سپس می‌‌افتد. این روش جراحی گاهی اوقات یک بافت اسکار کم رنگ را روی پوست باقی می‌‌گذارد. ممکن است بیمار به چند جلسه درمان با این روش نیاز داشته باشد.

 جراحی ترمیمی ‌

 تعداد زیادی از بیمارانی که سرطان پلک دارند به جراحی ترمیمی ‌نیاز خواهند داشت. این نوع جراحی با جراحی زیبایی تفاوت دارد زیرا از این جراحی برای بهبود عملکرد چشم و برگرداندن حالت آن به شکل طبیعی استفاده می‌شود. گاهی اوقات بیمار به چندین عمل جراحی نیاز دارد که در فواصل زمانی منظم انجام خواهد شد. جراحی زیبایی برای ساختارهای طبیعی بدن و برای بهبود ظاهر یک موضع مورد استفاده قرار می‌گیرد. گاهی اوقات ممکن است پزشک از پیوند پوست برای ترمیم کامل پلک و ایجاد یک ظاهر طبیعی استفاده کند.

 تخلیه چشم

 تخلیه چشم اگرچه یک فرایند نادر است گاهی اوقات انجام آن به لحاظ پزشکی ضرورت دارد. با توجه به از دست دادن دید یک چشم ممکن است بیمار برای بینایی با یک چشم به مشکل بر بخورد. اکثر بیماران از ظاهر خود پس از تخلیه چشم نگران هستند اما امروزه می‌توان از جراحی زیبایی و برای کسب نتایج عالی در حوزه زیبایی بهره گرفت و از پروتز چشم برای جای خالی چشم تخلیه شده استفاده کرد. پروتز چشم تقریبا ظاهر و عملکردی شبیه چشم طبیعی دارد. به عنوان مثال پروتز چشم می‌‌تواند به همراه چشم سالم بیمار حرکت کند اما ممکن از حرکات آن مانند چشم واقعی طبیعی به نظر نرسد.

 پرتو درمانی

 در پرتو درمانی از امواج پر انرژی اشعه ایکس و سایر ذرات برای تخریب سلول‌های سرطانی استفاده می‌‌شود. متخصص پرتو درمانی در زمینه درمان سرطان به کمک پرتوهای اشعه ایکس تخصص دارد. پرتو درمانی خارج بافت رایج‌ترین نوع برنامه پرتو درمانی است که در این روش پرتوهای اشعه ایکس به سطح موضع مورد نظر هدایت می‌شوند. معمولاً برنامه پرتو درمانی شامل یک برنامه درمانی خاص در یک بازه زمانی مشخص است. می‌‌توان از پرتو درمانی برای درمان تومورهایی که درمان آنها با انجام عمل جراحی دشوار است و بیمار به روش‌های دیگری برای درمان نیاز دارد استفاده کرد.

 عوارض جانبی پرتو درمانی توده بد خیم پلک شامل چه مواردی است؟

 عوارض جانبی پرتو درمانی توده بد خیم پلک می‌تواند شامل راش پوستی، خشکی یا تغییر رنگ پوست، خستگی، واکنش خفیف پوستی، اختلال در عملکرد روده و مشکلات معده و شکم باشد که معمولا این عوارض جانبی پس از اتمام درمان از بین می‌روند. 

اما ممکن است سایر عوارض جانبی که در بخش زیر به آنها اشاره می‌کنیم مدت بیشتری طول بکشند. این عوارض جانبی به شرح زیر می‌باشند:

ریختن مژه‌ها یا خشکی چشم

تغییر در وضعیت پلک

آب مروارید

کراتوپاتی ناشی از پرتو درمانی

سایر عوارض جانبی پرتو درمانی از قبیل قرمزی چشم، ریزش اشک و حساسیت به نور

 شیمی درمانی

 شیمی درمانی به کاربرد برخی داروها برای تخریب سلول‌های سرطانی و جلوگیری از رشد و تکثیر آنها گفته می‌شود. معمولا در شیمی درمانی برای سرطان پلک از درمان موضعی استفاده می‌گردد و فرآیند درمان به طور مستقیم روی چشم انجام می‌‌شود. شیمی درمانی موضعی توسط متخصص آنکولوژی که در زمینه درمان سرطان با دارو تخصص دارد یا توسط متخصص پوست یا متخصص چشم تجویز می‌شود. فلوروراسیل رایج‌ترین داروی شیمی درمانی موضعی است که در قالب پماد یا محلول روی موضع مورد نظر قرار داده می‌شود و می‌توان از آن در بیمارانی که توده سرطانی آنها کوچک است به جای عمل جراحی استفاده کرد. عوارض جانبی فلوروراسیل موضعی عبارت است از درد، سوختگی، خارش، خشکی، التهاب یا تورم موضع تحت درمان. برخی از بیماران دچار حساسیت به نور یا تغییر رنگ پوست می‌شوند و بافت اسکار روی پوست آنها به وجود می‌‌آید اما معمولا این عوارض جانبی پس از اتمام درمان از بین می‌روند.