درمان سرطان بینی

 تومورهای بینی و سینوس‌های نزدیک بینی (پارانازال)، از تومورهای خیلی نادر هستند که کمتر از 1% از کل تومورهای سرطانی را تشکیل می‌دهند. این تومورها می‌توانند از نوع خوش‌خیم یا بدخیم باشند و از نظر موقعیت، نوع، و اندازه تنوع بسیار زیادی دارند. درمان این تومورها نیز به صورت اختصاصی برای هر بیمار انجام می‌شود و ممکن است به عمل‌ها و اقدامات درمانی چندگانه (تیمی) نیاز داشته باشد. روش‌های درمانی ممکن برای معالجه این تومورها شامل جراحی، پرتو درمانی و شیمی درمانی است که روش مناسب برای هر بیمار بر اساس نوع خاص تومور و نیازها و شرایط خاص او انتخاب می‌شود.اغلب سرطان‌های حفره بینی و سینوس‌های نزدیک آن (پارانازال)، بخصوص در صورتی که زود تشخیص داده شوند، قابل درمان هستند. در این شرایط هرچند درمان سرطان اولویت اول است، اما حفظ سلامتی و عملکرد اعصاب، اندام‌ها و بافت‌هایی که در نزدیکی تومور قرار گرفته‌اند نیز اهمیت بسیار زیادی دارد. وقتی که پزشکان برنامه درمانی مخصوص بیمار را تنظیم می‌کنند، این نکته را به دقت در نظر می‌گیرند که این اقدامات درمانی چه تأثیری می‌تواند بر کیفیت زندگی بیمار از جمله بر احساسات، شکل ظاهری، توانایی گفتاری و نفس کشیدن او داشته باشد. تخصص‌های مختلفی از جمله متخصص مغز و اعصاب، در درمان این بیماری در روند درمان و بهبودی آن نقش دارند.

علائم

علائم مربوط به تومورهای بینی و سینوس‌ها، اختصاصی نیست. یعنی اغلب به راحتی نمی‌توان تشخیص داد که این علائم ناشی از تومور است یا به بیماری‌های دیگری از قبیل آلرژی‌ها یا عفونت سینوس‌ها مربوط می‌شود.‌ علائم تومور بینی شامل موارد زیر است:

احتقان و گرفتگی بینی

احساس درد و فشار در ناحیه صورت

آبریزش بینی

ترشحات پشت بینی

خونریزی مکرر و شدید از بینی

ورم صورت

ایجاد علائم و تغییراتی در چشم‌ها و حس صورت

با مشاهده هر یک از این علائم بیمار باید بدون معطلی به پزشک مراجعه کند، بخصوص اگر این علائم فقط در یک طرف صورت دیده شود و یا تغییر ناگهانی چشمگیری نسبت به قبل در بیمار (به ویژه بیماران مسن) به وجود بیاید.

انواع بدخیم و خوش‌خیم تومورهای بینی

انواع مختلفی از تومورهای خوش‌خیم و بدخیم ممکن است در ناحیه بینی و سینوس‌های اطراف آن ایجاد شود. شایع‌ترین عوارض خوش‌خیم عبارتند از:

پاپیلوما (شامل پاپیلومای معکوس و سنگفرشی)

ضایعات فیبرو- اسئوس (یعنی مربوط به ساختارهای استخوانی) از جمله استئوما و دیسپلازی فیبرو

تومورهای عروقی (یعنی مربوط به رگ‌های خونی) از جمله آنژیوفیبرومای نازوفارنکس نوجوانان

تومورهای نوروژنیک (یعنی مربوط به اعصاب) از جمله شوانوما و نوروفیبروما

تومورهای با منشأ غدد بزاقی

تومورهای بدخیم بینی بر اساس نوع بافت محل وقوع آنها به دو نوع اصلی تومورهای بینی و تومورهای سینوسی تقسیم‌بندی می‌شوند که در مجموع بیش از 25 نوع تومور مختلف را شامل می‌شوند. ضایعات نوع بدخیم می‌تواند شامل کارسینوم سلول‌های سنگفرشی، آدنوکارسینوم، کارسینوم گرفتگی بینی کیستی، کارسینوم موکواپیدرموئید، ملانوما، نوروبلاستوم عصب بویایی (که با عنوان استریونوروبلاستوم نیز شناخته می‌شود)، سارکوم و لنفوم باشد. ضایعات بدخیم مربوط به سایر قسمت‌های بدن نیز ممکن است به بینی و سینوس‌های پارانازال گسترش (متاستازی) پیدا کند. شناسایی و تفکیک بین این ضایعات اهمیت زیادی در تعیین نوع درمان مناسب برای آن دارد. بنابراین در صورتی که هر تومور مشکوکی در این ناحیه مشاهده شود، لازم است از آن نمونه‌برداری (بیوپسی) انجام گیرد.

معاینه و تشخیص

ارزیابی بیمارانی که علائم تومور بینی را نشان می‌دهند شامل بررسی کامل سوابق پزشکی و انجام یک معاینه بالینی بر روی سر و گردن و نیز در اغلب موارد یک آزمایش آندوسکوپی از ناحیه بینی و سینوس‌ها (جهت مشاهده وضعیت داخل بینی با استفاده از یک دوربین کوچک) می‌باشد. اگر بیمار مشکوک به وجود تومور (هر گونه توده یا زائده غیر طبیعی) باشد، احتمالاً آزمایش‌های عکسبرداری شامل سیتی اسکن، ام آر آی و در موارد خاصی هم پت- سی تی اسکن بر روی او انجام می‌شود. علاوه بر آن معمولاً یک نمونه‌برداری بیوپسی از بافت تومور انجام می‌شود تا بتوان نوع آن توده سلولی را به طور دقیق تشخیص داد. عمل بیوپسی شامل برداشتن یک نمونه کوچک از بافت بینی است که بسته به شرایط، در کلینیک یا در اتاق عمل انجام می‌شود. بیوپسی و نتایج آن اهمیت زیادی در درمان تومورها دارد، زیرا انواع بسیار متفاوتی از تومورهای بینی و سینوس‌ها وجود دارند که روش درمان آنها با هم کاملاً متفاوت است.

ملاحظات درمانی

درمان تومورهای خوش‌خیم و بدخیم بینی و سینوس‌ها، کار بسیار پیچیده‌ای است و ممکن است به معاینه و ارزیابی توسط چندین متخصص مختلف شامل گوش و حلق و بینی، رادیوتراپیست، سرطان‌شناسی (انکولوژی)، جراح اعصاب و غیره نیاز داشته باشد. روش مناسب برای درمان بیمار با توجه به وضعیت سلامت عمومی او و نیز نوع، موقعیت و میزان گستردگی ضایعه سرطانی تعیین می‌شود. درگیر شدن بافت‌ها و ساختارهای اطراف از جمله کاسه چشم، حفره درون‌جمجمه‌ای (جمجمه و مغز) و بافت‌های نرم صورت نیز اهمیت زیادی از این نظر دارد. علاوه بر آن، گسترش احتمالی ضایعه به گره‌های لنفاوی مجاور و سایر قسمت‌های بدن می‌تواند بر نوع روش درمانی مورد استفاده تأثیر زیادی داشته باشد.

جراحی

اگر عمل جراحی برای درمان تومور سرطانی در بیمار در نظر گرفته شود، چندین روش مختلف برای انجام آن وجود دارد. به طور کلی روش‌های جراحی به دو دسته اصلی شامل "جراحی باز" و "جراحی آندوسکوپی" تقسیم می‌شود.

صرف نظر از نوع روش مورد استفاده برای جراحی سینوس ، اهداف مورد نظر از انجام این عمل عبارت است از:

حذف کامل تومور

برداشتن بافت‌های حاشیه‌ای در اطراف تومور به نحوی که هر گونه گسترش میکروسکوپی علائم تومور را بتوان به وضوح دید.

حفظ اعصاب و رگ‌های خونی حیاتی در ناحیه اطراف محل جراحی

حفظ توانایی عملکرد بینی، سینوس‌ها و سایر ساختارهای درگیر در عارضه

حفظ ساختارهای تفکیک کننده حفره جمجمه (مغز) از حفره‌های سینوسی

به طور کلی عمل جراحی را می‌توان به سه مرحله تقسیم کرد. اولین مرحله مربوط به برنامه‌ریزی‌ها و اقدامات پیش از عمل است که شامل بحث و بررسی دقیق بیمار با تمام اعضای تیم پزشکی، انجام آزمایش‌های تشخیصی مناسب و بررسی نتایج آنها و در نهایت، تعیین جزئیات و مراحل برنامه جراحی می‌باشد. مرحله دوم شامل خود عمل جراحی است. این مرحله شامل دسترسی به تومور، برداشتن آن و در نهایت، بازسازی و ترمیم عوارض ناشی از آن است. مرحله سوم از برنامه جراحی، شامل مراقبت های بعد از جراحی اندوسکوپی سینوس و احتمالاً درمان‌های تکمیلی از جمله پرتو درمانی یا شیمی درمانی بر اساس نیازهای اختصاصی بیمار است. برای همه بیمارانی که عمل جراحی روی آنها انجام می‌شود لازم است که در نوبت‌های دراز مدت مجدداً به پزشک مراجعه کنند تا معاینات و آزمایش‌های عکسبرداری تکمیلی جهت پایش وضعیت بیمار انجام شود.

نورواینترونشن برای تومورهای بینی و سینوس

در ادامه توضیحاتی در خصوص چند مورد از روش‌های نورواینترونشن ارائه می‌شود که می‌توانند به عنوان یک روش مکمل در کنار عمل‌های جراحی گوش و حلق و بینی به درمان بیمار کمک نمایند:

تست انسداد شریان کاروتید و کشتن عروق

عمل کشتن عروق برای درمان بیماری‌های گوش و حلق و بینی در مواقعی که گستردگی تومور خیلی زیاد باشد و یا هنگامی که جراحی قطعه‌برداری برای برداشت تومور در نظر گرفته شده اما حفظ شریان کاروتید به راحتی ممکن نباشد و نیز در موارد اورژانسی‌تری مانند سندرم پارگی شریان کاروتید در اثر فشار، مورد استفاده قرار می‌گیرد. در عمل اول، تست بالون انسداد شریان کاروتید (BTO) به منظور ارزیابی کفایت جریان خون جانبی به مغز انجام می‌شود. در طی این عمل، یک بالن دارای قابلیت اتساع (Compliant balloon) در داخل شریان کاروتید قرار گرفته و باد می‌شود تا مسیر این شریان را به طور موقتی مسدود کند. در این زمان بیمار از نظر نشانه‌های ضایعات نورولوژیکی مورد آزمایش قرار می‌گیرد.

اپیستاکسی (خونریزی از بینی)

اگرچه عارضه اپیستاکسی یا خونریزی از بینی معمولاً از طریق پانسمان بینی و سوزاندن رگ بینی به خوبی کنترل می‌شود، اما بیمارانی که این روش‌ها در آنها جواب نمی‌دهد متقاضیان خوبی برای عمل امبولیزاسیون هستند. اصولاً آنژیوگرافی در مورد خونریزی از بینی کاملاً طبیعی است و بنابراین آمبولیزاسیون تجربی در این بیماران انجام می‌شود. در جریان این عمل، سرخرگ ایپسی‌لترال دیستال داخل فکی و هر دو سرخرگ صورت با استفاده از مواد ذره‌ای که معمولاً پلی وینیل الکل یا ژل فوم است، مسدود می‌شوند. سرخرگ کنترالترال داخل فکی باز گذاشته می‌شود تا خونرسانی به بینی انجام شود و مانع از نکروزه شدن (از بین رفتن) بافت بینی شود. نرخ موفقیت این عمل بین 90 تا 95 درصد است.مواردی از این عمل جراحی که نتایج موفقیت آمیز ندارد، عمدتاً به خاطر خونرسانی بسیار قوی به بینی توسط شاخه‌های پرویزنی است که از سرخرگ چشمی خارج می‌شوند. زیرا این سرخرگ از زیر شریان کاروتید داخلی منشأ می‌گیرد و به همین دلیل، عمل امبولیزاسیون برای آن ایمن نیست.